Bảo hiểm là một loại hình hoạt động cho phép người tham gia có quyền được hưởng các khoản trợ cấp bảo hiểm. Bảo hiểm hỗ trợ chi trả một phần nào đó trong trường hợp xảy ra rủi ro ngoài ý muốn, thông qua việc đóng góp một khoản cho mình hoặc cho một người khác. Khoản trợ cấp này sẽ do một tổ chức cụ thể có trách nhiệm thực hiện việc đền bù về thiệt hạn cho người tham gia bảo hiểm theo chế độ cụ thể.
Bảo hiểm bắt đầu với hình thức là quỹ hỗ trợ, được thành lập bởi những người có mối quan hệ trong cùng một lĩnh vực để giúp đỡ các thành viên gặp khó khăn. Hơn 4.000 năm trước Công nguyên, các thợ đá ở Ai Cập đã biết liên kết cộng đồng để tạo ra bảo hiểm thông qua việc lập các quỹ tương trợ. Vào khoảng 1.700 năm trước Công nguyên, hình thức bảo hiểm nhằm mục đích thương mại đầu tiên tạo bởi các tổ chức chuyên nghiệp xuất hiện ở Babylon.
Đầu thế kỉ XIV tại các nước Ý, Tây Ban Nha, các bản hợp đồng hàng hải đã được thiết lập. Từ cuối thế kỉ XVII tại Anh, bảo hiểm hàng hải được thực hiện như một nghiệp vụ kinh doanh và đến đầu thế kỉ XVIII, nhiều loại hình kinh doanh bảo hiểm được ra đời như bảo hiểm hỏa hoạn, bảo hiểm thân thể. Sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa tư bản đã thúc đẩy kinh doanh bảo hiểm có đa dạng loại hình bảo hiểm hơn, được biết lúc ấy đã có hơn 100 loại bảo hiểm và được phân thành 3 nhóm chính là bảo hiểm tài sản, bảo hiểm con người và bảo hiểm trách nhiệm.
Dù ở thời kì nào thì cuộc sống luôn tiềm ẩn những rủi ro không thể lường trước. Vì vậy, bảo hiểm ra đời để phần nào hỗ trợ kịp thời các bất trắc có thể xảy ra. Rủi ro sẽ được quản lý hoặc giảm thiểu ở mức độ cao hoặc thấp hơn tùy thuộc vào chính sách của từng công ty bảo hiểm.
Bảo hiểm được chia thành bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thương mại. Bảo hiểm y tế và xã hội sẽ thuộc sự quản lý của Bộ Lao Động Thương Binh Xã Hội và Bộ Y Tế của Nhà nước, được Nhà nước cấp và chịu trách nhiệm.
Bảo hiểm thương mại do Bộ Tài Chính quản lý hoặc do Ngân hàng Nhà nước quản lý. Đây là hình thức kinh doanh nên có sự tham gia của nhiều tổ chức thành phần của nền kinh tế. Bảo hiểm thương mại còn có thể hiểu là sự kết hợp giữa hoạt động thương mại và quản lý rủi ro.
Xét về mục đích sử dụng, có nhiều loại bảo hiểm trên thị trường như bảo hiểm nhân thọ; bảo hiểm hỏa hoạn, cháy nổ; bảo hiểm tàu thuyền, hàng hóa; bảo hiểm xe; bảo hiểm tai nạn nghề nghiệp. Các sản phẩm trên được phân loại theo đặc tính riêng. Tùy theo mục đích sử dụng mà các tiêu chí khác nhau được lấy làm căn cứ để phân loại.
Bảo hiểm bắt buộc là loại hình bảo hiểm mà Nhà nước quy định một số đối tượng phải tham gia. Bảo hiểm tự nguyện là hình thức bảo hiểm mà người tham gia có thể lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phí phù hợp với thu nhập, điều kiện tài chính của mình.
Bảo hiểm thương mại là một loại bảo hiểm hiệu quả về chi phí, được sử dụng bởi các công ty bảo hiểm. Bảo hiểm phi thương mại là loại bảo hiểm không nhằm mục đích kinh doanh mà nhằm mục đích giúp đỡ, hỗ trợ.
Bảo hiểm con người bao gồm bảo hiểm liên quan đến tính mạng, tuổi thọ, tình trạng sức khoẻ của con người. Ngoài ra, bảo hiểm con người có thể dùng cho trường hợp xảy ra các sự cố ngoài ý muốn làm ảnh hưởng đến cuộc sống. Một số loại bảo hiểm con người phổ biến bao gồm bảo hiểm tai nạn cá nhân, bảo hiểm phẫu thuật, bảo hiểm khách du lịch, bảo hiểm nhân thọ.
Đặc điểm chung của các loại hình bảo hiểm con người là áp dụng nguyên tắc khoán. Số tiền thanh toán bảo hiểm sẽ dựa trên quy định chủ quan của hợp đồng, đồng thời, số tiền tham gia bảo hiểm được thỏa thuận tại thời điểm ký kết hợp đồng, không dựa trên thiệt hại thực tế.
Việc chi trả tiền bảo hiểm trong ngành bảo hiểm nhân thọ chỉ nhằm hỗ trợ tài chính trong trường hợp con người không may xảy ra tai nạn. Trong bảo hiểm nhân thọ, thuật ngữ “trả tiền bảo hiểm” được dùng thay thế cho thuật ngữ “bồi thường bảo hiểm” trong bảo hiểm phi nhân thọ.
Mỗi đối tượng bảo hiểm có thể được bảo hiểm với một hoặc nhiều nhà bảo hiểm khác nhau. Khi chẳng may xảy ra tai nạn, việc thanh toán tiền bảo hiểm của từng bên tham gia đóng bảo hiểm là độc lập với nhau.
Ví dụ, anh An tham gia bảo hiểm con người với số tiền bảo hiểm là 20 triệu đồng, đồng thời cũng đang tham gia bảo hiểm phẫu thuật với số tiền bảo hiểm là 5 triệu đồng. Trong trường hợp anh An xảy ra vấn đề khi phẫu thuật thì người thừa kế theo pháp luật của anh An được nhận số tiền tối thiểu là 20 + 5 = 25 triệu đồng.
Bảo hiểm tài sản là bảo hiểm mà đối tượng được bảo hiểm là tài sản của người được bảo hiểm. Bảo hiểm tài sản bao gồm bảo hiểm xe máy, bảo hiểm ô tô, bảo hiểm cháy nổ, bảo hiểm tài sản của chủ sở hữu trong quá trình vận chuyển. Bảo hiểm tài sản ngày càng được sử dụng nhiều để đảm bảo an toàn cho những tài sản có giá trị cao.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự bao gồm các loại phổ biến như bảo hiểm trách nhiệm của chủ xe cơ giới, bảo hiểm trách nhiệm của người sử dụng lao động, bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm. Theo quy định của Luật Dân sự, trách nhiệm dân sự của một người có thể hiểu là trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tài sản, con người do lỗi của mình gây ra cho người khác.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự có trách nhiệm: trách nhiệm dân sự theo hợp đồng và trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng. Thông thường, các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ cung cấp sự bảo đảm cho các trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng. Trong bảo hiểm trách nhiệm dân sự, đối tượng được bảo hiểm là một phần trách nhiệm phát sinh từ đối tượng bảo hiểm bồi thường cho người bị thiệt hại. Do đó, khi sử dụng loại hình bảo hiểm này, người được bảo hiểm là người tham gia bảo hiểm. Những người thụ hưởng trong số các quyền lợi bảo hiểm là các bên thứ ba khác.
Bên thứ ba trong bảo hiểm trách nhiệm là những người bị thiệt hại về tính mạng và tài sản trong sự cố được quy định trong bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường. Bên thứ ba thường có quan hệ trách nhiệm dân sự với người được bảo hiểm, nhưng là một đối tượng chỉ có quan hệ gián tiếp với công ty bảo hiểm.
Mặc dù đối tượng bảo hiểm trong bảo hiểm trách nhiệm dân sự là trừu tượng khi giao kết hợp đồng, nhưng nghĩa vụ bảo hiểm vẫn dựa trên thiệt hại thực tế mà bên thứ ba phải gánh chịu. Do đó, bảo hiểm trách nhiệm cũng được coi là bảo hiểm thiệt hại và cũng được coi là bảo hiểm tài sản theo các nguyên tắc như: nguyên tắc bồi thường, nguyên tắc chuyển giao quyền hợp pháp.
- Bảo hiểm giúp chuyển giao về rủi ro, làm giảm tổn thất cho người khó khăn và giảm thiệt hại tối thiểu cho những người tham gia bảo hiểm.
- Bảo hiểm giúp ổn định chi phí, giúp người mua có thể tiết kiệm tiền và an tâm hơn về mặt tinh thần.
- Bên cạnh đó, bảo hiểm còn là một nguồn đầu tư giúp phát triển nền kinh tế và tạo ra nhiều cơ hội việc làm, góp phần vào quỹ dự trữ tài chính tại các công ty bảo hiểm, thông qua đó bù đắp cho những người không may mắn trong xã hội.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng thực hiện các chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và có trách nhiệm trong việc quản lý quỹ bảo hiểm xã hội theo các quy định được ban hành của pháp luật.
Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) là quỹ tài chính có được từ nguồn bảo hiểm y tế đã được đóng cùng nhiều nguồn thu hợp pháp khác nhau. Quỹ bảo hiểm y tế được sử dụng để chi trả cho chi phí khám, chữa bệnh cho người tham gia bảo hiểm y tế; chi trả cho chi phí quản lý bộ máy tổ chức và những chi phí khác.
Quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) là quỹ tài chính độc lập với ngân sách của nhà nước. Nó được tạo ra từ đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và cả sự hỗ trợ của Nhà nước.
Thời gian đóng bảo hiểm xã hội được tính từ lúc người lao động bắt đầu đến khi ngừng đóng. Trong trường hợp không đóng bảo hiểm xã hội liên tục thì thời gian sẽ được tính là tổng thời gian đã đóng.
Doanh nghiệp bảo hiểm được thành lập, hoạt động và tổ chức theo quy định ban hành của bộ luật kinh doanh bảo hiểm.
Đại lý bảo hiểm là các cá nhân, tổ chức được các công ty/doanh nghiệp bảo hiểm ủy quyền, nhằm thực hiện các hoạt động theo quy định dành cho các đại lý của Luật kinh doanh bảo hiểm cùng những quy định khác.
Bên mua bảo hiểm là cá nhân hoặc tổ chức giao kết hợp đồng bảo hiểm với các doanh nghiệp/công ty bảo hiểm và phải thực hiện nghĩa vụ đóng phí bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm có thể đồng thời là người được thụ hưởng hoặc người được bảo hiểm.
Người được bảo hiểm là các cá nhân hoặc tổ chức có quyền công dân, trách nhiệm dân sự được hợp đồng bảo hiểm đã ký kết bảo vệ theo quy định và chế độ. Người được bảo hiểm có thể đồng thời là người thụ hưởng hợp đồng bảo hiểm khi có rủi ro xảy ra.
Người thụ hưởng là người hoặc tổ chức được chỉ định để nhận tiền bảo hiểm, hưởng sự bảo đảm, đền bù theo hợp đồng bảo hiểm đã ký kết trước đó.
Hợp đồng bảo hiểm là văn bản thể hiện cho sự thỏa thuận giữa bên mua và doanh nghiệp hoặc công ty bảo hiểm. Trong hợp đồng bảo hiểm sẽ nhắc tới trách nhiệm và nghĩa vụ đền bù, bảo vệ của bên bán và bên mua cũng phải thực hiện theo hợp đồng trong việc đóng góp chi phí theo đúng thỏa thuận.
Phí bảo hiểm là khoản tiền phải đóng theo thời gian và phương thực được thỏa thuận mà bên mua phải đóng cho phía doanh nghiệp hỗ trợ bảo hiểm.
Tiền bảo hiểm là số tiền được doanh nghiệp hoặc công ty bảo hiểm chấp thuận và ghi chi tiết trên hợp đồng bảo hiểm, thông qua đó rõ ràng về quyền lợi được hưởng theo quy định.
